Turystyka - Ścieżki edukacyjne

Stowarzyszenie Lubiąż

Ścieżka historyczno-przyrodnicza “Śladami Św. Jadwigi” (oznaczenie czerwone)

Długość -6 km

Czas przejścia ok. 2,5 godziny

Ta niezwykle interesująca ze względu na swe szczególne walory przyrodniczo-historyczne oraz krajobrazowe ścieżka bierze swój początek na Placu Klasztornym, tuż przy wejściu do Pałacu Opatów i jest szczególnie polecana turystom odwiedzającym pocysterski kompleks klasztorny. Po obejrzeniu jednego z największych w Europie kompleksów klasztornych, warto udać się w drogę po najbliższej okolicy, aby obejrzeć starą XIX – wieczną zabudowę południowej części Lubiąża, rozsianą wzdłuż koryta Odry, na styku dwóch malowniczych mezoregionów: Pradoliny Wrocławskiej i Wysoczyzny Rościsławickiej.

Naszą podróż rozpoczynamy udając się na północ w kierunku budynku bramy wjazdowej. Po drodze mijamy kolumnę maryjną(1) usytuowaną na masywnym, wysokim cokole otoczonym balustradą. Powstała ona w roku 1670 i jest dziełem legnickiego rzeźbiarza Mateusza Knothego. Figura N P Marii była pierwotnie polichromowana i złocona. Wokół podstawy kolumny umieszczone są cztery figury przedstawiające: św. Annę, św. Elżbietę, Mojżesza i Aarona. Druga kolumna, nie zachowana, nieco mniejsza stała na terenie miejscowości.

Nieco dalej, po lewej stronie, znajduje się XVIII w., dwukondygnacyjny budynek kancelarii klasztornej(2), na którego narożniku zachował się oryginalny zegar słoneczny. Mijając również po lewej stronie Karczmę Cysterską(3) oraz gmach dawnego szpitala klasztornego dochodzimy do budynku bramy wjazdowej(4), wzniesionej w 1601r. i gruntownie przebudowanej w 1710 r., kiedy to straciła swój pierwotny obronny charakter. Budynek bramy obok szerokiego przejazdu oraz węższego i niższego przejścia dla pieszych mieścił również mieszkanie odźwiernego. Od strony podjazdu budynek bramy posiada prostą elewację natomiast od strony zewnętrznej jest ona udekorowana dobudowanym szczytem z pilastrami i kartuszem oraz naczółkiem zwieńczonym dekoracyjnymi wazonami. W szczycie znajdują się także dwie wnęki, w których umieszczone są figury św. Benedykta i św. Bernarda, patronów i założycieli zakonu cystersów. Mijając budynek bramy, wkraczamy na kamienny most, przerzucony przez fosę wytyczoną ok. 1509 r. Przy balustradach umieszczone są cokoły, na których w 1723 r. umieszczono pełnowymiarowe figury NP Marii i św. Jana Nepomucena (obecnie w Muzeum Narodowym we Wrocławiu). Po opuszczeniu Placu Klasztornego szlak wiedzie dalej na północ ulicą M.L. Willmanna, aż do rozwidlenia dróg. Tuż przed nim, po prawej stronie ulicy znajdują się dwa budynki, które stanowią pozostałość starej zabudowy Lubiąża z końca XIX wieku: kamieniczka mieszkalna oraz budynek Domu Kultury (5)z oryginalną elewacją i zabudowanymi drewnianymi tarasami. Na wspomnianym już rozwidleniu dróg znajduje się kaplica przydrożna św. Jana Nepomucena(6), wybudowana w roku 1727. Jest to budowla centralna z wejściem umieszczonym od południa. Wnętrze nakryte jest kopułą z latarnią. Ponad wejściem znajduje się kartusz z monogramem fundatora opata Ludwika Baucha i datą budowy – „LAL/ 1727”. Tuż pod czaszą kopuły umieszczone są owalne okna, oświetlające z góry wnętrze kaplicy. Kopułę wieńczy niewielka latarnia, nakryta kopulastym daszkiem. Barokowy wystrój wnętrza kaplicy nie zachował się. W roku 1997 z inicjatywy mieszkańców w kaplicy umieszczono drewnianą rzeźbę św. Jana Nepomucena. W dniu 20 maja tegoż roku JE ks. Henryk Kard. Gulbinowicz dokonał aktu ponownego poświęcenia i od tego czasu kaplica ponownie pełni funkcje sakralną.

Po obejrzeniu kaplicy szlak prowadzi nas na wschód ulicą Wojska Polskiego, przy której zachowała się figura „Ecce Homo”(7), przedstawiająca Chrystusa w koronie cierniowej w otoczeniu dwóch aniołków (skradzione w 1997r., odtworzone w 2008r. przez Stowarzyszenie Lubiąż). Autorem pochodzącej z 1672 roku figury jest także M. Knothe.

Z ul. Wojska Polskiego, zgodnie z oznaczeniami skręcamy na północny-wschód w ulicę Św. Jadwigi, która po ok. 800 m doprowadzi nas do Lasku Św. Jadwigi. Tuż po wejściu na ul. Św. Jadwigi mijamy po prawej stronie niewielki budynek z czerwonej cegły(8). Od roku 1903 do 1936 mieściła się tam pierwsza na tych ziemiach remiza strażacka. Obecnie jest tam siedziba Stowarzyszenia Lubiąż i Izba Muzealna. Po lewej stronie na całej długości ulicy aż do lasku rozciąga się wspaniały widok na krawędź Wysoczyzny Rościsławickiej z odtworzonym w roku 1997 Wzgórzem Trzech Krzyży na horyzoncie.

Do samego lasku wchodzimy aleją lipową przez niewielki drewniany mostek przerzucony nad rowem melioracyjnym mijając, znajdującą się na skraju lasku Studnię św. Jadwigi(9). Z miejscem tym związana jest piękna legenda, według której, woda w tym miejscu wytrysnęła za sprawą św. Jadwigi i posiada cudowną uzdrowieńczą moc. W lasku zataczamy pętlę o długości 700 m, by ponownie powrócić do miejsca wyjścia tuż przy tablicy informacyjnej.

Lasek Świętej Jadwigi to obszar o powierzchni 5 ha porośnięty łęgiem olchowym, grądem oraz dąbrową. Rozciąga się na długości 400 m na łagodnym stoku, u podnóża którego znajduje się źródlisko. Występują tu rzadkie gatunki roślin, m.in. bluszcz pospolity, kalina koralowa oraz zawilec żółty. Spotkać tu można także wiele gatunków ptaków, np.: dzięcioł zielony, grubodziób i jasna odmiana myszołowa. Nie brak również gatunków pospolitych takich jak: kowalik, bogatka, pierwiosnek, zięba, droździk, pokrzewka, trznadel, kos i szpak. Lasek Św. Jadwigi, oprócz walorów przyrodniczych, posiada także bogatą przeszłość historyczną. Pierwsza wzmianka o tym terenie datowana jest na rok 1508, kiedy to opat Andreas Hoffman nakazał budowę ujęcia wody i rurociągu zaopatrującego klasztor w wodę. Pod koniec XVII wieku – w 1649 r. – zmodernizowano wodociąg i wybudowano tzw. studnie rurowe. Po ponad 30 latach – w 1727 r. opat Ludwik Bauch, dla uczczenia Św. Jadwigi zlecił wybudowanie w lasku sześciu kaplic – stacji drogi krzyżowej (zniszczone po II wojnie światowej). Wszystkie kaplice miały jednakowy kształt. Były to niewielkie obiekty, założone na planie prostokąta, z jednym sklepionym kolebkowo pomieszczeniem na ołtarz, nakryte dwuspadowym dachem. Kapliczki zostały odbudowane w 2020 roku, z inicjatywy i według koncepcji przygotowanej przez Stowarzyszenie Lubiąż, przez Powiat Wołowski.

Wychodząc z lasku, przy tablicy informacyjnej kierujemy się na południowy-wschód. Najpierw nieco pod górę, zostawiając po prawej stronie zabudowania dawnego gospodarstwa rolnego, mijamy przydrożny krzyż i idziemy prosto aż do głównej asfaltowej drogi, którą przecinamy przy kolejnym przydrożnym krzyżu. Stamtąd cały czas schodzimy łagodnie w dół, najpierw ulicą W. Witosa a następnie, po kilkunastu metrach, skręcamy w prawo, w ulicę Dolną, zwaną dawniej Wzgórzem Heleny(10). Stąd roztacza się malownicza panorama z dawnym nasypem kolejowy i Lasem Nadodrzańskim. U podnóża ulicy Dolnej, tuż przy niewielkim zalewie rzeczki Młynnej, znajduje się miejsce biwakowe, gdzie można rozpalić ognisko i odpocząć przed dalszą drogą. W pełni sił ruszamy dalej przekraczając Mostek Garncarski, obchodzimy zalew i schodzimy na chwilę tuż za umieszczoną kolejną tablicą informacyjną, nieco w dół za dawnym nasypem kolejowym. Zatrzymujemy się przy starej śluzie(11) regulującej niegdyś poziom wody w rzeczce. Rozciąga się stąd wspaniały widok na granicę lasu oddzielonego od łąk i pól meandrującym potokiem. Nierzadko dostrzec tu można łabędzie nieme, czaple siwe, czy nawet bociana czarnego. W przybrzeżnych zaroślach podziwiać możemy również liczne, kwitnące kosaćce, pałkę szerokolistną a na powierzchni wody żółte grążele. Występuje tu wiele płazów, wśród których dominują żaby trawne i wodne. Wracając na szlak starą brukowaną drogą, udajemy się w kierunku kompleksu klasztornego. Po lewej stronie mijamy budynek dawnej stacji kolejowej(12) na linii Wołów – Malczyce, wybudowanej w latach 1916-1923, a funkcjonującej do pierwszej połowy lat 60-tych XX wieku.

Po przecięciu drogi wylotowej w kierunku Legnicy szlak wiedzie nas wokół opactwa pocysterskiego, wzdłuż fosy, będącej także siedliskiem licznych płazów i gadów. W nasłonecznionych miejscach można spotkać wygrzewające się zaskrońce i padalce. Na znajdujących się tu wiekowych, obumarłych dębach występują liczne stanowiska kozioroga dębosza.

Przekraczając Bramę Rzeźniczą(13) pozostawiamy po lewej stronie kościół p.w. Św. Jakuba(14) i wkraczamy od południa na Plac Klasztorny, na którym, w południowej części, zachowało się pięć pełnoplastycznych rzeźb ogrodowych wykonanych ok. roku 1739 przez Franciszka Józefa Mangoldta. A na zakończenie zwiedzania ścieżki historycznej największy rarytas, jakim jest oczywiście klasztor pocysterski(15).

Maciej Nejman

Ścieżka Przyrodnicza wokół rezerwatu "Odrzyska" (oznaczenie zielone)

Długość: 3 km
Czas przejścia: ok. 2 godz.

Temat przewodni:  Starorzecze Odry

Dojazd:  Na północnym skraju Lubiąża, z drogi do Glinian należy skręcić w lewo, zgodnie z drogowskazem, na drogę polną, która zaprowadzi nas do miejsca parkingowego przy rezerwacie.

Uwagi:  Ścieżka szczególnie polecana latem, w okresie maksymalnego rozwoju kotewki i salwinii.
Informacja o ścieżce:
Ścieżka jest zamkniętą pętlą wokół rezerwatu przyrody „Odrzyska”; zaczyna się i kończy przy miejscu parkingowym. Wiedzie początkowo wysoką skarpą będącą krawędzią Wysoczyzny Rościsławickiej. Można stąd oglądać następujące widoki: starorzecze Odry, silnie pofałdowane grzbiety wysoczyzny porośnięte kępami zarośli tarniny (czyżnie) oraz kościół św. Walentego w Lubiążu. Następnie ścieżka prowadzi brzegiem Odry, skrajem lasów łęgowych. Dalej szlak wchodzi w lasy gospodarcze porośnięte sosną, którymi dochodzimy do punktu wyjścia.
Przystanki tematyczne:
PRZYSTANEK 1 Borsucze Nory
Kompleks nor borsuczych na stromej skarpie pradoliny Odry. Skarpę porasta grąd z grabem pospolitym, dębem szypułkowym, lipą drobnolistną; pojedynczo rośnie tu także sosna zwyczajna. Rozciąga się stąd malowniczy widok na starorzecze. Przy drodze do przystanku nr 2 warto zwrócić uwagę na łan konwalii majowej, źródliska oraz okazy dzikich czereśni.
PRZYSTANEK 2Starorzecze
Starte koryto Odry będące w trakcie zarastania (sukcesji roślinności). W pasie szuwarów dominuje trzcina pospolita, pałka szerokolistna i manna mielec. Na tafli wodnej spotkamy charakterystyczne dla doliny Odry rzadkie i chronione rośliny pływające – kotewkę orzecha wodnego i salwinię pływającą. Starorzecze jest akwenem, w którym odbywa swe gody kilka gatunków płazów, w tym charakterystyczne dla doliny Odry  żaby moczarowe. Zamieszkują tu łabędzie nieme, gągoły i błotniaki stawowe. Zobaczyć można tu także ślady żerowania bobrów.
PRZYSTANEK 3Rzeka Odra w otoczeniu lasów łęgowych
Typowy dla Obniżenia Ścinawskiego lesisty fragment doliny Odry. Zwracają uwagę charakterystyczne dla dużej rzeki pasowo ułożone strefy roślinności. Najbliżej koryta rozciąga się szuwar mozgowy. Nieco dalej zauważymy kępy zarośli wierzb wąskolistnych (wikliniska) złożone głównie z wierzb: wiciowej, trójpręcikowej i purpurowej. Jeszcze dalej odnajdziemy wąski pas przesuszonych łęgów wiązowych z dominacją ziarnopłonu wiosennego w runie, przechodzących w grądy. Z innych interesujących roślin rosną tu: śnieżyczka przebiśnieg, złoć mała oraz konwalia majowa. Z ptaków na uwagę zasługują: dzięcioł średni, kania ruda, kania czarna, trzmielojad.
PRZYSTANEK 4Lasy gospodarcze
Powyżej strefy zalewowej nie zachowały się naturalne zbiorowiska leśne. Obecnie rosną tu monokultury sosny o przeciętnych walorach przyrodniczych. Z ciekawszych roślin rośnie tu jedynie bluszcz pospolity.