Już kilkakrotnie informowaliśmy o projekcie zakupu statku turystycznego przez Stowarzyszenie Lubiąż. Opisywaliśmy sam statek, rozstrzygnęliśmy konkurs na jego nazwę i przybliżyliśmy tło historyczne znaczenia Odry dla Lubiąża. Dzisiaj chcielibyśmy przedstawić walory krajobrazowe, przyrodnicze i historyczne, z którymi będzie można zapoznać się podczas rejsów organizowanych w okolicach Lubiąża.

W dół i w górę rzeki w okolicach Lubiąża. Wyruszamy w dół rzeki w kierunku widocznego już z mariny, barokowego kościoła św. Walentego z 1745 r. Świątynia usytuowana jest na wysokiej skarpie po prawej stronie rzeki. Tuż za kościołem skarpa nadodrzańska, stanowiąca początek Wysoczyzny Rościsławickiej, łagodnie opada w dół w miejscu starej przeprawy promowej, funkcjonującej do 1974 roku. Wpływamy w kompleks cennych przyrodniczo lasów łęgowych rozciągających się po obu stronach Odry prawie aż do Ścinawy. Tuż za dawną przeprawą promową, po lewej stronie wyłania się dopływ Cichej Wody. Rzeka o długości 54 km wypływa ze Wzgórz Strzegomskich i płynie przez Wysoczyznę Średzką. Na odcinku 38 kilometrów od wsi Karnice, wiosną po intensywnych opadach, dostępna jest dla spływów kajakowych. Zaraz po tym jak kończą się zabudowania Lubiąża, na powierzchni 5 hektarów, wokół starorzecza Odry, rozpościera się obszar Rezerwatu Przyrody „Odrzyska”. Został on powołany dla ochrony coraz rzadziej występujących stanowisk kotewki, orzecha wodnego i wodnej paproci salwinii pływającej. Po pokonaniu 6 kilometrów po lewej stronie ujrzymy dopływ, liczącej 98 km długości, rzeki Kaczawy. Kaczawa swe źródła ma w Górach Kaczawskich, następnie płynie przez Pogórze Kaczawskie, za Złotoryją nabiera charakteru nizinnego. Nim wpłynie do Odry mija jeszcze Legnicę i Prochowice. Od Legnicy do ujścia na długości 25 kilometrów organizowane są spływy kajakowe. Tuż obok ujścia Kaczawy po tej samej stronie Odry, rozpościera się duży, liczący 80 hektarów Rezerwat Przyrody „Łęg Korea”. W rezerwacie objęto ochroną skupiska wiązowo-jesionowe i grądy. Zarówno w rezerwacie jak i w lasach na całej długości naszego rejsu znajdują się tereny lęgowe licznych ptaków m.in. kani rudej i czarnej, trzmielojada i dzięcioła zielonosiwego. Nie rzadko dostrzec też można zimorodki, orły bieliki i coraz częściej bobry. Polecamy, aby miłośnicy przyrody wybierający się w rejs zaopatrzyli się w lornetki turystyczne. Na wysokości rezerwatu dokonujemy nawrotu i płyniemy w górę rzeki. Po pokonaniu 6 kilometrów znajdujemy się w punkcie startu na wysokości mariny w Lubiążu. Nie jest to jednak koniec naszej wycieczki płyniemy bowiem dalej w górę rzeki.

Już na wysokości mariny dostrzegamy po prawej stronie majestatyczne wieże, jednego z największych w Europie, opactwa pocysterskiego w Lubiążu. 223 metrowa elewacja klasztoru oraz 2,5 hektarowa powierzchna dachów od strony rzeki robi niepowtarzalne wrażenie. Tuż za zakrętem, zaledwie kilometr od mariny, wyłania się most drogowy wybudowany w 1974 roku w miejscu mostu kolejowego wysadzonego w styczniu 1945 roku. Mijając kolejne zakręty Odry płynącej pomiędzy lasami Pradoliną Wrocławską dopływamy do znajdującego się po lewej stronie tak zwanego „Czaplińca”. Jest to najprawdopodobniej największe miejsce lęgowe czapli szarej na Dolnym Śląsku. Na dzikim brzegu Odry, w koronach wysokich dębów ,dostrzec można ponad sto gniazd. Po przeciwnej stronie rzeki rozciąga się poprzemysłowy krajobraz Malczyc z kominami po byłej Cukrowni Małoszyn i ruinami zlikwidowanej w 1979 roku papierni. Nieco dalej mijamy wysokie nabrzeże przeładunkowe i dopływamy do byłej przeprawy promowej. Tuż za nią, także po lewej stronie, w miejscu ujścia rzeki Średzkiej Wody, znajduje się wejście do portu i stoczni remontowej. Stocznia dzierżawiona jest przez wrocławską spółkę „Malbo”i buduje barki kontenerowe dla armatorów belgijskich i holenderskich. Początki portu w Malczycach sięgają XVIII wieku a jego rozkwit przypada na okres połączenia go tzw. Drogą Węglową z kopalniami w Wałbrzychu, skąd rocznie transportowano do Portu w Malczycach i przeładowywano na barki 10 tys. wozów konnych zapełnionych wałbrzyskim węglem. Po połączeniu Malczyc linią kolejową Wrocław-Berlin w 1844 a następnie w roku 1895 linią kolejową z zagłębiem wałbrzyskim, malczycki port został rozbudowany i stał się jednym z największych portów śródlądowych na Śląsku. Oprócz węgla przeładowywano w nim koks, strzegomski marmur, cegły oraz produkty rolnicze i spożywcze. W roku 1941 w malczyckim porcie przeładowano rekordową ilość miliona ton towarów. Jeszcze w latach 50-tych przeładunek wynosił 100 tys. ton ładunków rocznie. Po Likwidacji wałbrzyskiego Zagłębia Węglowego, na początku lat 90-tych XX wieku, port został zamknięty. Nad zabudową Malczyc wyraźnie dostrzegalne są dwie wieże, jedna Kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, druga Cerkwii Zwiastowania Przenajświętszej Bogarodzicy Maryi. Był to pierwotnie kościół protestancki wybudowany według projektu wybitnego architekta Hansa Poelzliga projektanta m.in. Pawilonu Czterech Kopuł we Wrocławiu.

Dwa kilometry dalej dopływamy do ostatniego na odrzańskiej drodze wodnej 25 Stopnia Wodnego Malczyce. Stopień Wodny Malczyce został zaprojektowany już w 1974 roku, jednak jego budowa rozpoczęła się dopiero w 1997 roku i trwała 20 lat. Posiada elektrownię wodną o mocy 9 MW. Zapora to najdalszy obiekt naszego rejsu, tutaj statek zawraca i pokonuje 11 km w górę rzeki do miejsca startu. W drodze powrotnej warto zwrócić uwagę na lewy brzeg Odry, który został w latach 1928-1939 wykorzystany do celów militarnych. Pod nazwą „Oderstellung” kryje się linia obrony ciągnąca się od Wrocławia do Krosna Odrzańskiego, przy której Niemcy wybudowali 650 schronów bojowych i obserwacyjnych. Schrony budowano w odległości około 10 – 50 m od rzeki. Były one sytuowane w różny sposób: przed wałem, na wale i za wałem przeciwpowodziowym, w odległości około 150 m od siebie. Musiały się one uzupełniać, w taki sposób żeby nie było martwych pól, po za linią strzału. Na trasie naszego rejsu od Malczyc do ujścia Kaczawy zlokalizowano 17 schronów oznaczonych numerami od 119 do 136. Dodatkowo dawny most w Lubiążu był chroniony czterema strażnicami zlokalizowanymi na jego przyczółkach. Zarówno strażnice po prawej jak i po lewej stronie mostu były ze sobą połączone tunelami biegnącymi pod torami kolejowymi, tunele zachowały się do dzisiaj. Większość schronów została wysadzona przez Rosjan w 1945 roku ale ich pozostałości są zachowane i można je z łatwością zlokalizować w terenie.

Projekt: „Rozwój turystyki wodnej poprzez organizowanie rejsów turystycznych i wycieczkowych po Odrze w okolicach Lubiąża” realizowany przez Stowarzyszenie Lubiąż, został dofinansowany ze środków budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego w ramach Dolnośląskiego Funduszu Odrzańskiego.